Juridische dreigementen maken journalisten voorzichtiger met publiceren

Journalisten in Nederland zijn voorzichtiger met publiceren om het risico op juridische stappen te vermijden. Dit blijkt uit een enquête van PersVeilig, die door 858 journalisten werd ingevuld. Een kwart van de journalisten die de enquête invulden, zegt op deze wijze risico’s te vermijden.  

De helft van de journalisten heeft minstens één keer te maken gehad met dreiging van juridische stappen naar aanleiding van een publicatie. Bij twintig procent kwam het daadwerkelijk tot een juridische aanklacht of vervolging. 

PersVeilig stelde de vragen niet alleen aan individuele journalisten, maar ook aan hoofdredacties. In totaal vulden 39 hoofdredacties de enquête in, daarvan zei 36 weleens te maken te hebben met juridische dreiging naar aanleiding van een publicatie. Dit gebeurt over het algemeen ‘sporadisch’: tussen de 1 en 3 keer per jaar.

Niet publiceren of publicatie aanpassen
Naast voorzichtiger met publiceren, passen journalisten vanwege dit risico een publicatie aan (6 procent) of zien zij zelfs af van publicatie (4 procent). Maar bijna 60 procent van de deelnemers zegt dat het risico van juridische stappen geen invloed heeft op het journalistieke werk. Van de ondervraagde hoofdredacties zeggen 12 dat juridische dreiging weleens leidt tot het aanpassen of niet publiceren van een productie.

Juridische dreigementen het vaakst van particulieren
Van de journalisten die één of meerdere keren te maken kregen met de dreiging van juridische stappen, ontving het merendeel dat dreigement van een particulier (54 procent) of een advocaat namens een particulier (30 procent); gevolgd door bedrijven (41 procent) of een advocaat van een bedrijf (38 procent). Iets meer dan 10 procent van de journalisten ontving een juridisch dreigement van (een advocaat van) de overheid.

Gebrek aan vertrouwen in rechtssysteem
Op 23 redacties is geen protocol of procedure voor werknemers om juridische intimidatie aan te kaarten, bij de andere zestien bestaat zo’n protocol volgens de hoofdredacties wel.

Tweederde van de ondervraagde journalisten zegt dat hun werkgever de middelen en/of kennis heeft om hen te verdedigen als het tot juridische stappen zou komen naar aanleiding van een publicatie. De overgrote meerderheid van de deelnemende hoofdredacties heeft zelf juristen in dienst (20) of de mogelijkheid om externe advocaten in te schakelen (17). Slechts twee hoofdredacties zeggen niet over interne of externe middelen te beschikken om rechtszaken aan te vechten. Als het gaat om financiële middelen zeggen vijf hoofdredacties niet genoeg geld te hebben om juridische intimidatie of rechtszaken aan te vechten. 

Een kwart van de ondervraagde journalisten heeft niet het vertrouwen dat het Nederlandse rechtssysteem bescherming biedt tegen onrechtmatige rechtszaken of strafrechtelijke onderzoeken naar aanleiding van een publicatie. Ook bij zes van de deelnemende hoofdredacties ontbreekt dat vertrouwen. 

Over het onderzoek
Met de enquête wil PersVeilig inzicht krijgen in de mate en de ernst van juridische bedreigingen tegenover journalisten. De online vragenlijst stond begin februari twee weken open. Meer dan de helft van de journalisten die deelnamen, werkt (ook) als freelancer, een derde van de deelnemers is in loondienst. Ruim driekwart van de deelnemers werkt al meer dan tien jaar in de journalistiek. Er namen 21 hoofdredacties van landelijke titels deel aan het onderzoek en twaalf regionale, de overige zes zijn vakmedia of onderzoek redacties.

(bron: NVJ)